Vestmenningurin Kaj Klein hevur verið útiseti í eitt mannaminni, men hóast hetta skrivar hann rámandi fólkatónleik, sum við teksti og tónleiki er rótfest í hansara føroyska samleika, tú ivast ikki í, at hetta er vestmenningurin, ið syngur og spælir.
Í løtuni hevur Kaj ætlanir um minst tvær nýggjar útgávur, og hóast hann stríðist við avlemjandi høvuðpínu, og tað sum hann sjálvur rópar eitt spilt vinstra oyra, so er tað enn tónleikin, ið hann brennur fyri og arbeiðir við.
Samrøða
Niels Uni Dam
nud@sosialurin.fo
Kaj Klein býr saman við listakvinnuni Elin Josefinu Smith í Toustrup Mark, ið er ein lítil bygd í eystur Jútlandi millum Århus og Silkeborg. Her hava tey búð 10 ár, og parið trívist væl. Kaj flutti niður at lesa tónleik á universitetinum í 1980, og er ongantíð fluttur heim aftur.
Tey liva eina kreativa tilveru í Toustrup Mark. Elin málar og Kaj ger tónleik. Hóast bæði eru føroysk, so trívast tey væl í Danmark, men javnan ferðast tey heim, eitt nú tá Elin sýnir myndir fram ella tá Kaj spælir tónleik.
Tað er á einum av hesum ferðunum, at eg hitti Kaj uppi á loftinum í Smiðjuni í Lítluvík. Millum myndirnar hjá Elin Josefinu, seta vit okkum og práta um, hvat hann tekst við, og hvørjar hansara ætlanir eru.
Triologiin liðug
Í fyrra árið kom fløgan “Í andglettinum” út. Hetta er triðja fløga í einari triologi, ið Kaj hevur arbeitt við í nøkur ár. Hinar fløgurnar í triologini eru trídupult útgávan “Úr maskinrúminum” og “Hálvt frá hálsi”.
Tónleikararnir, ið Kaj hevur spælt inn saman við, eru ofta danskir elitutónleikarar, men ljóðið passar væl til føroysku fólkasálina, og t.d. ljóðar “Úr maskinrúminum” sum eitt slag av nýskrivaðum sjómansvísum, sangir sum Pallasa Pengar, Sawyer og Men tá óttin hvørvur kundu allir verið kvøðuljómaslagarar.
Kaj greiðir frá, at hann sær tær tríggjar útgávurnar, sum eitt slag av triologi. Tí hann visti longu áðrenn hann fór undir tað fyrstu, hvørji løgini skuldu vera á øllum útgávunum. Har vóru hugskot til yvir 50 løg, og sjálvandi vóru onkri skift út ávegis, men hann helt um konseptið og bulin allan vegin.
– T.d. á seinastu útgávuni, “Í andglettinum” høvdu vit spælt nóg nógv løg inn, til at tað eisini skuldi vera ein dupultfløga. Løgini vóru heilt klár, men eg endaði við at kassera nógv av teimum, so fløgan skuldi rigga sum ein heild, sigur Kaj.
Ótilvitaður Cohen
Á “Í andglettinum” arbeiddi Kaj saman við Mariu Guttesen, og hetta samstarvið fekk ummælarar at samanbera Kaj við Leonard Cohen, ið eisini hevur havt markantar kvinnuligar kórrøddir í sínari ljóðmynd. Men hetta er ikki ein samanbering, ið Kaj var tilvitaður um, tá hann fór undir samstarvið við Mariu.
– Nei, eg hevði tørv á einari kórdamu, og Maria kom inn at syngja kór. Men hon sang so væl, var so dámlig og kom við so konstruktivum kritikki, at hon fekk meira pláss í ljóðmyndini, enn eg upprunaliga ætlaði, greiður Kaj frá.
Bendar spónir og Kaj
Hann gleðir seg eisini til at arbeiða saman við Mariu aftur, á eini komandi útgávu. Tí Kaj hevur ætlanir um minst tvær útgávur afturat. Tann fyrsta verður tó ikki saman við Mariu.
– Eg spældi í Sirkus saman við Bendum Spónum í august, og vit hava tosað saman um at gera eina úgávu saman. Eg vænti, at vit fara at taka upp í komandi summar.
Bendar Spónir er ein bólkur av ungum monnum úr Havn, ið hevur spælt saman í áravís. Í fjør gav bólkurin tvær LP’ir út. Eina við sínum egna instrumentala tónleiki, og eina saman við Kára Sverrissyni. Hetta er ein útgáva, ið snýkti seg millum tær allar bestu á árinum, tá útvarpið skuldi velja ársins fløgur her fyri.
Samstarvið við Bendar Spónir hevur verið ávegis í fleiri ár, sigur Kaj. Beiggi Kaj, Karl Anton Klein arbeiddi við nógvum av teimum ungu tónleikarunum í Havn, m.a. við undirvísing á Margarinfabrikkini. Ein av hesum tónleikarum var Mattias Kapnas, ið spælir tangentar í Bendum Spónum.
Nokkso rock’n’roll
– Eg tosaði við Mattias, tá Anton doyði, og vit tosaðu um at gera okkurt saman tá. Upprunaliga tosaðu vit um okkurt við Plastnoist tilfari. Men so ringdi eg til hann um at spæla í Sirkus síðsta summar, og tað bar til. Mær dámdi ordiliga væl at spæla saman við teimum, tí teir eru nokkso rock’n’roll.
– Eg hevði ætla, at vit skuldu spæla okkurt inn nú, men tað liggur ikki fyri hjá øllum, so tí er ætlanin at fara í studio komandi summar, greiðir Kaj frá.
Tá Bendar Spónir góvu sínar útgávur út í fjør, vóru tær givnar út sum LP, við fløgu afturat sær, og so sum download. Kaj viðgongur, at hetta er ein møguleiki, ið hann eisini umhugsar.
– Tað loysir seg snøgt sagt ikki, at geva fløgur út longur, sigur Kaj, tí umhugsar hann bara LP og download, men hevur ikki enn kannað, hvat skal til fyri at fáa hetta at hanga saman.
Ferðsluóhapp broytti alt
Kaj er sum áður nevnt virkin tónasmiðjur, og hevur longu eini 50 løg klár. Hetta er nakað tað sama, sum hann hevði, áðrenn hann fór undir triologiina. Hann skrivar tónleik og tekur upp heima við hús, har hann hevur innrættað eitt heimastudio. Áður spældi hann eisini nógvar konsertir, men hetta broytist brádliga í 1998, tá Kaj bleiv ákoyrdur av einum bili aftanífrá.
– Eg havi konstanta høvuðpínu og mítt vinstra oyra er spilt. Tað tolir slett ikki larm, tá eg spæli inn, so seti eg vanliga forsterkaran í eitt annað rúm, tí eg fái ilt av larminum.
Tá Kaj Klein og bólkur spæla konsertir, so syrgja teir fyri, at ljóðið á pallinum er so spakuligt sum til ber, og so gongur tað. Men tað er ikki altíð at atlit vera tikin til hetta.
Píkatrá í oyra
– Eg spældi eina konsert her fyri, har eitt felagsorkestur var, og eg skuldi upp at syngja nøkur løg. Tá var ræðuliga hart frá á pallinum, og eg hevði bassin og trummurnar beint í vinstra oyra, tað var sum um onkur fílaði við píkatráið gjøgnum oyra á mær, greiður Kaj frá.
Ólukkan hevur sum sagt eisini havt við sær, at Kaj lýður nógv av høvuðpínu. Men hann hevur tó valt at halda áfram við at skriva tónleik og geva hann út, og at døma eftir ætlanunum, so bendir alt á, at vit fara at hoyra nógv til Kaj Klein eisini komandi árini.
Góð ummæli
Fløgurnar, ið Kaj Klein hevur givið út seinastu árini hava allar fingið heilt øgiliga góð ummælið, men hóast talan er um sera lurtaravinarlig løg, vera tey lítið spæld í útvarpinum.
Eg spyrji Kaj, um hann hevur nakra fatan av, hví hansara tónleikur fær so lítið pláss á útvarpsstøðunum, tá tónleikur úr somu tónleikagreinum, verður tráspældur.
Hetta tykist hann ikki at hava nakra meining um, men roknar við, at tað at hann er útiseti og tí ikki í sama mun sum herbúgvandi tónleikarar er til staðar at marknaðarføra tónleikin, kann hava sína ávirkan.